8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nün Tarihçesi ve Clara Zetkin’in Yaşam Öyküsü

Dünya Emekçi Kadınlar Günü her yıl 8 Mart'ta kutlanan ve Birleşmiş Milletler tarafından tanımlanmış uluslararası bir gündür. İnsan hakları temelinde kadınların siyasi ve sosyal bilincinin geliştirilmesine, ekonomik, siyasi ve sosyal başarılarının kutlanmasına ayrılmaktadır. Türkiye'de ise 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü ilk kez 1921 yılında "Emekçi Kadınlar Günü" olarak kutlanmaya başlandı.

8 Mart 1857 tarihinde ABD'nin New York kentinde 40.000 dokuma işçisi daha iyi çalışma koşulları istemiyle bir tekstil fabrikasında greve başladı. Ancak polisin işçilere saldırması ve işçilerin fabrikaya kilitlenmesi, arkasından da çıkan yangında işçilerin fabrika önünde kurulan barikatlardan kaçamaması sonucunda 129 kadın işçi can verdi. İşçilerin cenaze törenine 10.000'i aşkın kişi katıldı.

8 Mart'ın Dünya Emekçi Kadınlar Günü olarak kutlanmasını öneren Clara Zetkin (solda) Rosa Luxemburg ile (1910)

26 – 27 Ağustos 1910 tarihinde Danimarka'nın Kopenhag kentinde 2. Enternasyonal’e bağlı kadınlar toplantısında (Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı) Almanya Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin, 8 Mart 1857 tarihindeki tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçiler anısına 8 Mart'ın "Internationaler Frauentag" (International Women's Day – Dünya Kadınlar Günü) olarak anılması önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.

İlk yıllarda belli bir tarih saptanmamıştı fakat her zaman ilkbaharda anılıyordu. Tarihin 8 Mart olarak saptanışı 1921'de Moskova'da gerçekleştirilen 3. Uluslararası Kadınlar Konferansı'nda (3. Enternasyonal Komünist Partiler Toplantısı) gerçekleşti. Adı da "Dünya Emekçi Kadınlar Günü" olarak belirlendi. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı yılları arasında bazı ülkelerde anılması yasaklanan Dünya Kadınlar Günü, 1960'lı yılların sonunda Amerika Birleşik Devletleri'nde de anmaya başlanmasıyla daha güçlü bir şekilde gündeme geldi. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 16 Aralık 1977 tarihinde 8 Mart'ın "Dünya Kadınlar Günü" olarak anılmasını kabul etti. Birleşmiş Milletler'in sitesinde günün tarihine ilişkin bölümde, kutlamanın New York'ta ölen işçilerin anısına yapıldığı yazılmamıştır.

8 Mart’ın ‘Dünya Emekçi Kadınlar Günü’ olarak kutlanmasını öneren Clara Zetkin’in yaşam öyküsü

Zetkin, Saksonya eyâleti`nde dünyaya geldi. Öğretmenlik eğitimi aldı, 1874`ten itibaren Almanya`daki kadın hareketi ve işçi hareketi ile ilişki içerisinde bulunmaya başladı. 1878`de Almanya Sosyalist İşçi Partisi`ne (SAP) katıldı.

Bismarck`ın 1878`de sosyalist hareketi yasaklaması üzerine, 1882`de Zürih`e, daha sonra Paris`e sürgüne gitti. Clara Eissner, 1889`da ölen sevgilisi Ossip Zetkin`inin (çiftin iki erkek çocuğu bulunuyordu) soyadını edindi. 1899`da bir kere daha evlendi ve 1928`e kadar 19 yıl evli kaldı.

Clara Zetkin, SPD`den de yakın arkadaşı Rosa Luxemburg ile birlikte devrimci radikal solun önde gelen isimleri arasında yer aldı. Revizyonizm tartışmasında Luxemburg ile birlikte Eduard Bernstein`i eleştirdi.

Zetkin kadınların oy hakkı ve fırsat eşitliği gibi konularda kadın politikasına da eğildi. Sosyal-demokrat kadın hareketini geliştirmeye çalıştı, 1891`den 1917`ye kadar SDP`nin kadın gazetesi Die Gleichheit`in editörlüğünü yaptı. 26 – 27 Ağustos 1910 tarihinde Danimarka'nın Kopenhag kentinde 2. Enternasyonale bağlı kadınlar toplantısında (Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı) Clara Zetkin, 8 Mart 1857 tarihindeki tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçiler anısına 8 Mart'ın "Dünya Kadınlar Günü" olarak kutlanması önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.

Clara Zetkin, I. Dünya Savaşı sırasında Karl Liebknecht, Rosa Luxemburg ve diğer etkili SDP politikacılarıyla birlikte partinin Burgfrieden politikasına, savaş döneminde grev yapılmayacağına ve hükümetin ve savaşın eleştirilmeyeceğine dair geçici bir barış anlaşması denebilir, karşı çıktı. Savaş karşıtı görüşlerinden dolayı defalarca tutuklandı, gene de Berlin`de 1915 yılında savaş karşıtı Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansını düzenledi.

Ocak 1919`da Almanya Komünist Partisi kuruldu. Zetkin partiyi 1920-1933 arası Reichstag da temsil etti. Lenin`le 1920`de "Kadın Sorunu" üzerine bir görüşme gerçekleştirdi. 1924`de kadar KDP`nın merkez ofis üyesi, 1927`den 1929`a kadar partinin merkes komitesi üyesi oldu. 1921`den 1933`e kadar Komintern`in idari komitesinde yer aldı. Ağustos 1932`de kıdeminden dolayı başkanı olduğu Reichstag`da Nasyonal Sosyalizm ile savaşılması gerektiği çağrısında bulundu.

Adolf Hitler`in Almanya Komünist Partisi`ni Reichstag yangınından sonra yasaklamasıyla Zetkin ömrünün son zamanlarını Sovyetler Birliği`nde sürgünde geçirdi, 1933`te Moskova`da kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti ve burada defnedildi.

Birleşene kadar Doğu Almanya`nın on mark banknotlarının üstünde fotoğrafı yer aldı.

Türkiye'de 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü

Türkiye'de 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü ilk kez 1921 yılında "Emekçi Kadınlar Günü" olarak kutlanmaya başlandı. 1975 yılında ve onu izleyen yıllarda daha yaygın ve yığınsal olarak kutlandı, kapalı mekanlardan sokaklara taşındı. "Birleşmiş Milletler Kadınlar On Yılı" programından Türkiye'nin de etkilenmesiyle, 1975 yılında "Türkiye 1975 Kadın Yılı" kongresi yapıldı. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi'nden sonra dört yıl süreyle herhangi bir kutlama yapılmadı. 1984'ten itibaren her yıl çeşitli kadın örgütleri tarafından "Dünya Emekçi Kadınlar Günü" kutlanmaya devam ediliyor.

Bu yıl da başta İstanbul ve Ankara olmak üzere birçok ilde 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü nedeniyle düzenlenmek istenilen yürüyüş ve mitingler yasaklandı. 6 Mart Pazar Günü çeşitli kentlerde düzenlenen etkinliklere polis müdahale etti, gözaltına alınanlar oldu.