Türkiye’de yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliği 2016 yılı raporu

KAMİL ERYAZAR Bu makalede, yurtiçi ve yurtdışındaki bağımsız kuruluşlarca bu yıl yapılan araştırma sonuçları ile uluslararası gazetecilik meslek örgütlerinin raporlarında yer alan ‘niceliksel’ verileri yorumlayıp, Türkiye’de yeni medya, ...

KAMİL ERYAZAR

Bu makalede, yurtiçi ve yurtdışındaki bağımsız kuruluşlarca bu yıl yapılan araştırma sonuçları ile uluslararası gazetecilik meslek örgütlerinin raporlarında yer alan ‘niceliksel’ verileri yorumlayıp, Türkiye’de yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliğinin ‘niteliksel’ durumunu inceleyeceğiz.

Kısa Tarihçe

Türkiye’de internette sitesini oluşturan ilk basılı yayın, 19 Temmuz 1995 tarihinde Aktüel Dergisi oldu. Onu aynı yılın Ekim ayında Leman Dergisi izledi. İnternetten yayına geçen ilk gazete ise 2 Aralık 1995 tarihinde Zaman’dı. Milliyet Kasım 1996’da, Hürriyet ve Sabah ise 1 Ocak 1997’de online yayına başladılar.

İlk nitelikli internet haber portalı olan Habertürk.com ise 1999 yılının Kasım ayında Rahmetli Gazeteci Ufuk Güldemir ve bir avuç idealist arkadaşı tarafından kurulmuştur. Habertürk.com Türkiye’deki dijital gazeteciliğin öncüsü sayılır.

Türkiye’de internet haber sitesinde ilk kez ‘künye’ kullanan, kriz haberciliğindeki hızı, ani gelişmelerdeki “Son Dakika” refleksiyle bir anda medya sektöründe yıldızı parlayan Habertürk.com’un bu yükselişini basılı medya şaşkınlıkla izlemiştir.

“Rüzgarda uçmaz, teknede okunur…” esprili sloganı ile yola çıkan ve kısa sürede habercilikte markalaşan Habertürk.com, arkasında basılı medya desteği olmadan, internet haber portalı olarak o kadar başarılı bir fenomene ulaşmıştır ki, bilindiği gibi sonradan radyo, televizyon ve gazete türleri de çıkmıştır. Ancak internetteki öncü olma avantajını kullanamamış, dijital haber portalı olarak zaman içerisinde özelliğini ve etkinliğini yitirmiştir.

Basılı medyanın, dijital medya versiyonlarını da çıkardığı bir dönemde, Habertürk.com’un kendi olanaklarıyla radyo ve televizyonunu da kurması, Ciner Grubu satın aldıktan sonra da, bu deneyimle günlük gazete yayınlamaya başlaması, Türk Basın Tarihi’ne geçecek bir başarıdır.

Ana Haber Kaynağı Olarak Sosyal Medya Kullanımı

Türkiye’de hükümetin ana akım medya kuruluşları üzerindeki baskısı arttıkça, sosyal medya gittikçe artan ivmeyle haber için alternatif bir platform haline geldi.

Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün 2016 Dijital Haber Raporu‘nda incelenen 26 ülke arasında sosyal medyanın bir haber kaynağı olarak en popüler olduğu ikinci ülke yüzde 73’lük oranla Türkiye. (Geçen yıl 18 ülke arasında yapılan araştırmada yüzde 67 ile birinci sıradaydık. Bu yıl birinciliği bir puan farkla Yunanistan’a kaptırdık) Türkiyeli kullanıcının yüzde 64’ü haber kaynağı olarak Facebook’u kullanıyor. Ancak araştırmaya katılan ülkeler arasında ‘Gördüğüm haberlere çoğu zaman inanırım’ diyenlerin sayısının en az olduğu ülke de yine Türkiye.

Türkiye, haberleri güvenilir bulan ülkeler arasında yüzde 40 ile son sıralarda yer alıyor.

Sosyal medyanın ana haber kaynağı olarak işlevselliği, bu yıl geçen yıla göre 2 puanlık artışla yüzde 15 daha büyüyerek yüzde 73’e yükseldi.

Sosyal medyada habercilik hikayelerini keşfetmek popüler olmakla birlikte, Türk halkı aynı zamanda yaptıklarını paylaşmayı da seviyor. Kullanıcıların neredeyse üçte ikisi (% 64) ülkedeki siyasi kutuplaşma düzeyinin yüksek olması nedeniyle, haberi paylaşmak ve tartışmak için Facebook'u kullanıyor. Twitter (% 30) ve Instagram (% 12) çoğunlukla daha iyi eğitimli kişiler tarafından kullanılmaktadır.

Türkiye, haftalık video haber tüketiminde yüzde 29 ile ABD, Kanada, Brezilya ve Yunanistan’ın ardından dünya genelinde beşinci sırada yer alıyor.

Reklam Engelleme Uygulamaları

Türkiye, online reklam engelleme uygulamaları kullanımında yüzde 31 ile Polonya ve Yunanistan’ın ardından dünya genelinde üçüncü sırada yer alıyor.

Kullanıcıların çoğu tarayıcıları ya da mobil cihazlarındaki reklam süzgeçlerini aktif olarak kullanmaktadır. Üstelik reklam engelleme, genç ve en çok da haber kullanan kişilerde en yüksek düzeydedir. Daha çok dizüstü ve masaüstü bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılan bu uygulamalar, son zamanlarda hem iOS hem de Android işletim sistemli akıllı telefonlarda da tercih edilmeye başladılar.

Reklam engelleme uygulamalarının yaygınlaşmasının nedeni, kısmen reklam destekli ücretsiz haber sitelerinin sayfa açılışlarında her gün yeni bir metazorik taktikle kullanıcıları bıktıran pop-up’lar ile haberlerin hem içerik hem de çevresindeki reklam yoğunluğu ve videoların ‘başında – ortasında – sonunda’ gösterilen Adsense, vb reklamlardır. Diğer bir yandan da çoğu reklam uygulaması ve bağlantıları mobil uyumlu tasarlanmadığı için sosyal medyada düzgün çalışmamaktadır.

Kullanıcılar, bu tercih nedenlerini ise reklamların hacim büyüklükleriyle dikkatlerini dağıttığı, mobil cihazlarının pil ömrünü azalttığı ve en önemlisi de ‘gizlilik endişesi’ olarak açıklıyorlar.

DEVAM EDECEK

Makalenin bundan önceki bölümü:Türkiye’de ve dünyada yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliği 2016 yılı raporu