Türkiye’de yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliği 2016 yılı raporu -2

KAMİL ERYAZAR Makalenin 2. bölümünde de, yurtiçi ve yurtdışındaki bağımsız kuruluşlarca bu yıl yapılan araştırma sonuçları ile uluslararası gazetecilik meslek örgütlerinin raporlarında yer alan ‘niceliksel’ verileri yorumlayıp, T&uum...

KAMİL ERYAZAR

Makalenin 2. bölümünde de, yurtiçi ve yurtdışındaki bağımsız kuruluşlarca bu yıl yapılan araştırma sonuçları ile uluslararası gazetecilik meslek örgütlerinin raporlarında yer alan ‘niceliksel’ verileri yorumlayıp, Türkiye’de yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliğinin ‘niteliksel’ durumunu incelemeye devam ediyoruz.

Haberlere Genel Bakış

Türkiye’de haber yayınları, haber kanalı olmamasına karşın en çok Fox TV’den izleniyor. Fox TV, ana haber kaynağı olarak da ilk sırada yer alıyor. Fox TV’de ana haber bültenin sunucusu Fatih Portakal bir haber fenomeni olurken, başarının arkasındaki isim ise Genel Yayın Yönetmeni Doğan Şentürk. Kanal D en çok haber izlenen ikinci kanal olmasına karşın, ana haber kaynağı sıralamasında CNN Türk’ten sonra geliyor. ATV ve TRT haberleri ise ana haber kaynağı olarak Kanal D ile birlikte üçüncü sıradalar. CNN Türk ve NTV de en çok haber izlenen kanallar olarak 3. ve 4. sıradalar. Basılı gazetelerdeki haber takibinde ise ilk üç sırada Hürriyet, Sözcü ve Milliyet yer almasına karşın ana haber kaynağı olarak pek etkili değiller.

GELENEKSEL MEDYA YAYINLARINDA HAFTALIK HABER İZLENME ORANLARI (Yüzde)

İnternet üzerinden haber görüntülenmesinde en çok trafiği CNN Türk’ün sitesi almasına karşın ana haber kaynağı olarak Mynet ilk sırada geliyor. Mynet Haber aynı zamanda en çok ziyaret edilen ikinci site konumunda. Üstelik Mynet sadece internet üzerinden yayın yapıyor, TV ya da gazete gibi diğer bir bağlantısı da yok. Sözcü gazetesinin internet sayfası ziyaret sıralamasında 7. sırada yer alsa da ana haber kaynağı olarak 2. sırada. Hürriyet, NTV ve Milliyet ise diğer en çok ziyaretçisi olan haber siteleri. Daha sonra ise yine sadece internet üzerinden haber yayını yapan Haberler.com geliyor. Küresel haber kuruluşu CNN International’in de sıralamaya girmiş olması ilginç bir veri.

İNTERNET YAYINLARI ÜZERİNDEN HAFTALIK HABER İZLENME ORANLARI (Yüzde)

Demografik açıdan bakarsak, CNN Türk daha çok kentsel ve eğitimli nüfus tarafından izleniyor. Hürriyet ve Milliyet kendi aralarında rekabet ederken, Milliyet başından beri olduğu gibi magazin konuları ve kadın fotoğraf galerileri ile işin kolayına kaçarak en çok ziyaret edilen site olmaya çalışıyor.

TÜRKİYE’DE İNTERNET MEDYASINDA EN ÇOK TRAFİK ALAN İLK 10 SİTE

Mynet (% 36), İnternet Haber (% 22) ve En Son Haber (% 20) gibi internet çıkışlı olup, varlıklarını yine sadece dijital ortamda sürdüren bu haber siteleri çoğu zaman sınırlı olanaklarıyla ana akım medyaya fark atmaktadırlar.

Popüler Sitelerin Sırrı ‘Clickbait’ Ve ‘Sansasyonalizm’de Gizli!

MOM (Media Ownership Monitor) tarafından ayrıntılı olarak da araştırılan haber portalları hurriyet.com.tr, sabah.com.tr, onedio.com, haber7.com, memurlar.net, milliyet.com.tr, haberler.com, haberturk.com, sozcu.com .tr, gazetevatan.com, IAB (Interactive Advertising Bureau Türkiye) 'ye göre, Haziran 2016'da en çok ziyaret edilen ilk 10 haber sitesi oldu. Bunların ikisi Demirören Grubu’na, diğerleri ise farklı şirketlere aittir.

Çoğulcu içerik bakımından, ana akım medyanın aksine bağımsız yayın politikalarıyla eleştirel özgürlükçü bir görünüm sergileyen Bianet (bianet.org), Diken (diken.com.tr) ve t24 (t24.com.tr) gibi haber portalları ise ‘ilk 10’ arasında yer almıyorlar.

Popüler haber sitelerinin çoğu içeriklerinin büyük bir kısmını ‘derleme-toplama’ yöntemiyle oluşturuyorlar.

Özellikle, son yıllardaki ‘başarılı’ çıkışıyla 3.8 milyon dolar yatırım alan en popüler viral habercilik platformlarından Onedio’nun (listede 3. sırada) kendisinin ürettiği özgün içerik neredeyse hiç yok. Geçen yıl ‘içerik anlaşması’ imzaladığı Buzzfeed gibi Onedio da “liste/galeri haber” formatındaki içeriğini diğer sitelerden çekiyor.

Popüler haber sitelerinin, ‘daha çok tıklama alabilme’ yarışındaki ortak özelliklerinin ise sansasyonel başlıklar atma, cinsiyetçi ‘seksist’ kadın fotoğraf ve söylemleri kullanma ile sosyal medya paylaşımlarında clickbait (yanıltıcı/meraklandırıcı başlık, tuzak link) yöntemini tercih etmeleri olduğu görülüyor.

Ayrıca bir de gazetecilik etiği, haber niteliği, görsel kalitesi bir yana, tüm dil ve yazım kurallarının katledilmesi pahasına ‘SEO kasıyorlar’!

Google, iki yıl önce kısa bir süreliğine de olsa aralarında Milliyet, Hürriyet, Habertürk, Stargazete, Radikal, Mynet, Bugün, CNNTürk, TGRT, Türkiye, Rotahaber ve Sondakika gibi siteleri arama sonuçlarından çıkartarak bu konuda ciddi bir uyarıda bulunmuştu.

Alternatif Habercilik

‘Popülist’ olmadıkları için sıralamalarda yer almayan T24 ve Odatv gibi haber siteleri ise gerçekte sadece dijital haber ve içerik üreten en nitelikli ve etkili portallardır.

Gelişmiş iletişim teknolojisinin hızlı bireysel kullanımı, bilgi akışının denetimini devlet tekelinden çıkarıyor. Kendi tanımıyla, ‘halk haberciliği yapmayı hedefleyen yurttaş odaklı, çok paydaşlı bir haber ağı platformu’ dokuz8HABER” ve yine kendi söylemiyle ‘yeni medya araçlarını marifetle kullanarak, haber okuma deneyimini değiştiren’ 140journos , erişimi engellendikçe alan adına yeni bir rakam ekleyerek, makale yazıldığında “12”ye kadar ulaşmış olan sendika.org ve soL haber portalı, ‘yurttaş gazeteciliği’ sayesinde haber ve bilgi akışını ana akım medyanın tekelinden çıkarak kamusallaştırmaya başladılar. Bu yayınlar aynı zamanda yurttaşlara ‘haber alma hakkı’nı da sağlıyor.

Türkiye’deki yurttaş ve kolektif gazeteciliğe dayanan alternatif internet medyasının öncülerinden Ötekilerin Postası’nı da unutmamak gerekir.

Üstelik bu amatör haber/içerikler, Ankara Katliamı örneğinde olduğu gibi sonradan büyük televizyon haber kanalları ve internet haber portalları tarafından da kullanılmaktadır.

IPS İletişim Vakfı kuruluşu olan Bianet diğer adıyla Bağımsız İletişim Ağı (BİA) ise sadece bir haber portalı değil aynı zamanda eğitimleriyle yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliği akademisi işlevselliğini de üstlenmiştir.

Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın (TGS) desteklediği bir gazetecilik girişimi olan Journo da benzer bir işlevsellikle internet yayını yapıyor. Medya profesyonellerine yönelik bağımsız bir dijital platform olan Journo; yeni medya yayıncılığına, gelişen haber üretim teknolojilerine ve gazetecilerin yaşamına odaklanıyor, günümüz medyası için çözümler öneriyor.

Diken, Duvar, Yolculuk, Gazete Manifesto, Gerçek Gündem ve Başka Haber gibi siteleri de diğer alternatif dijital medya haber yayınları arasında sayabiliriz.

Twitter’ın canlı video uygulaması Periscope aracılığıyla haber, röportaj ve söyleşi yayınlayan Medyascope.tv, Türkiye’de dijital gazetecilik ve internet haberciliği alanındaki başarılı girişimlerden biridir.

Deneyimli gazeteci Ruşen Çakır öncülüğünde kurulan ve genel yayın yönetmenliğini yürüttüğü Medyascope.tv, Mart ayında Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) tarafından dünyanın en prestijli gazetecilik ve medya ödüllerinden biri olan “Özgür Medya Öncüsü Ödülü”ne (Free Media Pioneer Award) layık görüldü.

“Türkiye’nin sivil, bağımsız, özgür ve çoğulcu bir basın ortamına ihtiyacı olduğu gerçeğinde yola çıkan Medyascope.tv, başta Twitter’ın video yayın platformu Periscope olmak üzere sosyal medya ve dijital teknolojileri harmanlayarak, güçlü bir mecra yaratma hedefiyle 20 Ağustos 2015’te yayına başladı. Sloganı “Çünkü özgür” olan Medyascope.tv, başta gazeteciler olmak üzere toplumun farklı kesimlerince üretilen, video ağırlıklı özgün içeriklerle Türkiye’nin öncü haber-yorum platformuna dönüşmüş durumda.”

DEVAM EDECEK

Makalenin bundan önceki bölümü:Türkiye’de yeni medya, dijital gazetecilik ve internet haberciliği 2016 yılı raporu